انواع نبات‌ها از نظر ظاهر و فرایند تولید به چند دسته تقسیم می‌شوند که هرکدام با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، برای کاربردهای گوناگون مناسب هستند. نبات، این شیرینی بلوری و سنتی ایرانی، در طی یک فرایند تبلور دقیق از شکر و آب تولید میشود و به دلیل تنوع در طعم، رنگ، و شکل، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ غذایی ایرانیان دارد.
از شاخه نبات زیبا و سنتی گرفته تا شیره نبات کاربردی، هر نوع نبات نشان‌دهنده یک هنر و مهارت خاص در تولید است. آشنایی با این انواع و روند تولید آنها، به ما کمک می‌کند تا بهترین انتخاب را برای نیازها و سلیقه خود داشته باشیم، به همین خاطر در این مقاله ماشین سازی پیمان توس به بررسی انواع نبات‌ها جهت تولید خواهیم پرداخت.
انواع نبات‌ها از نظر ظاهری
در خط تولید قند و نبات، محصول به دست آمده با توجه به تجهیزات و شیوه فراوری متفاوت است. از نظر ظاهری انواع نبات‌ها را می‌توانیم موارد زیر بدانیم:
نبات شاخه
در خط تولید نبات شاخه به صورت بلورهای درشت و شفاف شکل گرفته است که به ساقه‌ای چوبی متصل می‌شوند. این شکل از نبات در رنگ‌های متنوعی مانند سفید، زعفرانی و دیگر رنگ‌ها یافت میشود. شاخه نبات به طور خاص در جشن‌ها و مراسم‌های سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد و به عنوان نشانه‌ای از خوشبختی و شادابی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تفاوت نبات سفید و زرد در رنگ و خواص آنها است؛ اما هر دو اغلب به صورت شاخه‌ای تولید می‌شوند. برای بستهبندی آنها در رابطه با همه چیز درباره دستگاه بسته بندی نبات نی دار بیشتر بخوانید.
نبات دندانه
نبات دندانه که به عنوان نبات نرمه هم شناخته میشود، دارای نگین‌های بلوری کوچک و شکننده است که در حین بستهبندی به قطعات کوچکتر تبدیل میشود. این ویژگی باعث میشود که نبات دندانه به راحتی در نوشیدنی‌های گرم حل شود و گزینه‌ای مناسب برای مصارف خانگی و پذیرایی در مهمانی‌ها باشد.
نبات مخلوط
نبات مخلوط یا نبات تخته از تکه‌های نبات‌های مختلف که روی جداره پاتیل‌های تولید نبات تشکیل میشود، به دست میآید. به دلیل غلظت بالای شیره، این نوع نبات به شکل تخته‌ای و نامنظم درآمده است. نبات مخلوط به دلیل طعم و قیمت مناسب، برای مصارف گوناگون بسیار محبوب است.
پرده نبات
پرده نبات نوعی نبات با بلورهای نازک است که روی پاتیل‌های مخصوص تولید نبات به وجود میآید. تردی و نازک بودن این نوع نبات، آن را به محصولی منحصر به فرد تبدیل کرده و برای افرادی که طعم و ظاهر خاصی را می‌پسندند، گزینه‌ای عالی است.
شیره نبات
شیره نبات یا نبات مایع یکی از انواع نبات‌ها است که به صورت قوام مایع تولید میشود و در دو نوع گیاهی و زعفرانی موجود است. این نوع نبات به دلیل طعم دلنشین و قابلیت استفاده متعدد، برای تهیه انواع شربت و نوشیدنی‌ها بسیار مناسب است.
کاسه نبات
کاسه نبات بخشی از نبات است که در انتهای ظرف پاتیل‌های تولید نبات وجود دارد و دارای بلورهای درشت و متراکمی است. به دلیل سختی بیشتر این نوع نبات، برای مصرف باید با ابزار مناسب شکسته شود.
لقمه نبات
لقمه نبات به شکل قطعات کوچک و مکعبی است که به عنوان یک شیرینی سنتی ایرانی محبوبیت زیادی دارد. این نوع نبات به دلیل سهولت استفاده و اندازه کوچک، به خصوص در کنار چای و دم‌نوش‌ها، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انواع نبات‌ها از نظر فرایند تولید
علاوه بر ظاهر محصول نهایی میتوان از نظر فرایند تولید نیز انواع نبات را بررسی کرد.
تولید نبات شاخه به وسیله کریستال‌های بزرگ شکر که به دور نخ‌های پنبه‌ای تشکیل میشود، انجام می‌گردد. این نبات در پاتیل‌های بزرگ از محلول شکر ساخته میشود که نخ‌ها به عنوان پایه‌ای برای چسبیدن بلورها عمل میکنند. تجهیزات شامل پاتیل‌های بزرگ و بخار برای تولید حرارت مداوم و ایجاد کریستال‌ها هستند.
مشابه نبات شاخه است؛ اما به جای نخ از نی چوبی یا پلاستیکی استفاده میشود. فرایند تولید شامل استفاده از خط بستهبندی ویژه‌ای است که نی‌ها را درون نبات جای می‌دهد. به دلیل خطرات بالقوه نی‌های پلاستیکی، نی‌های چوبی توصیه می‌شوند.
نبات دندانه از خردههای جمع‌آوری شده در مرحله آخر تولید به دست میآید. نیازی به تجهیزات پیچیده ندارد و با استفاده از روش‌های دستی یا نیمه اتوماتیک بستهبندی میشود. اندازه خرد نبات باعث میشود که نیازی به شکستن قطعات برای مصرف نباشد.
نحوه تولید نبات سوخته
این نوع نبات از حرارت دادن و سوزاندن شکر سفید تولید میشود که نتیجه آن ماده‌ای قهوه‌ای رنگ با طعمی مابین تلخی و شیرینی است. این فرایند باعث تغییر خواص شیمیایی و فیزیکی نبات میشود و خاصیت مهم آن قابض بودن است که برای درمان مشکلات گوارشی (مانند اسهال) استفاده میشود. تجهیزات مورد نیاز مشابه با دیگر نبات‌هاست، اما کنترل درجه حرارت در طول فرایند اهمیت بالایی دارد.
نبات قهوه‌ای چطور تهیه میشود؟
این نبات از شکر قهوه‌ای تهیه میشود و برخلاف نبات سفید، دارای مواد معدنی و قند کمتر است که آن را به گزینه‌ای سالم‌تر برای مصرف تبدیل می‌کند. نبات قهوه‌ای نیز به صورت شاخه‌ای، دندانه‌ای و سایر اشکال تولید میشود. برای تولید این نوع نبات، تجهیزات مشابه نبات سفید استفاده میشود، اما شکر قهوه‌ای به جای شکر سفید به عنوان ماده اولیه به کار می‌رود. تقلب در تولید این نبات (رنگ کردن نبات سفید) از مشکلات شایع بازار است.
انواع نبات لقمه نبات (نبات یاقوتی)
این نبات به صورت قطعات کوچک و منظم (مکعبی شکل) طراحی و تولید میشود. ظاهر شفاف و زیبا و استفاده آسان باعث شده تا این نوع به عنوان یکی از محصولات صادراتی و مناسب استفاده در مراسم‌ها و هدیه دادن شناخته شود. خط تولید این نبات شامل دستگاه‌های برش و بستهبندی پیشرفته است که دقت بالایی در حفظ شکل و کیفیت محصول دارند.
انواع نبات زعفرانی و گیاهی
این نوع نبات‌ها با طعمدهندههای طبیعی مانند زعفران، گل گاوزبان، هل یا چای ترش تولید می‌شوند. در خط تولید این نوع نبات‌ها، مرحله‌ای اضافی شامل افزودن اسانس، دم‌کرده گیاهان یا زعفران به محلول شکر اضافه میشود. تجهیزات نیازمند میکسرهای دقیق برای ترکیب یکدست و پاتیل‌های ویژه هستند.
تولید نبات‌های رنگی
نبات‌ها در طیف‌های رنگی مختلف مانند نبات سفید و زرد تولید می‌شوند. کنترل کیفیت رنگ و استفاده از رنگ‌دهنده‌های طبیعی در خط تولید اهمیت بالایی دارد.
جمع‌بندی
انواع نبات‌ها به عنوان یکی از پرطرف‌دارترین چاشنی‌ها در ایران، به دلیل تنوع زیادی که دارند، پاسخگوی ذائقه‌های مختلفی هستند. از نبات شاخه و دندانه گرفته تا پرده نبات و شیره نبات، این محصولات با فراوانی و ویژگی‌های منحصر به فرد خود، بخش مهمی از فرهنگ و سنت‌های غذایی ایرانی را تشکیل می‌دهند. با توجه به تنوع بالای محصول و رقابت میان تولیدکنندگان برای ارائه محصولات با کیفیت و متناسب با نیاز بازار، شناخت انواع نبات‌ها و کاربردهای متنوع آنها می‌تواند به شما در انتخاب بهتر کمک کند.