قند چیست؟ قند، این کریستال‌های سفید و شیرین، جزء جدایی‌ناپذیر زندگی ما شده‌اند. از شیرین کردن یک فنجان چای صبحگاهی گرفته تا لذت بردن از طعم بی‌نظیر شیرینی‌ها و دسرها، قند همواره نقش مهمی در ذائقه و فرهنگ غذایی ما ایفا کرده است. اما قند دقیقاً چیست؟ تاریخچه آن به کجا باز می‌گردد؟ و چگونه از دل طبیعت به این کریستال‌های دوست‌داشتنی تبدیل میشود؟ در این مقاله ماشین سازی پیمان توس، به این سوالات پاسخ خواهیم داد و سفری شیرین به دنیای قند خواهیم داشت.
تعریف قند چیست؟ و چگونه تولید میشود؟
اگر بخواهیم بگوییم قند چیست، به زبان ساده، قند به دسته‌ای از کربوهیدرات‌های ساده گفته میشود که طعم شیرینی دارند. در رایجترین شکل، وقتی از «قند» صحبت میکنیم، منظورمان ساکارز است که به قند معمولی یا قند سفره نیز شناخته میشود. ساکارز از ترکیب دو قند سادهتر، گلوکز و فروکتوز، تشکیل شده است. این ماده شیرین نه تنها به نوشیدنی‌ها و خوراکی‌ها طعم دلپذیری می‌بخشد، بلکه به عنوان یک منبع انرژی سریع برای بدن نیز عمل می‌کند. در رابطه با اینکه ساختار قند چیست مفصل در مقاله دیگری صحبت کرده‌ایم.
تاریخچه قند: از نی شکر تا قند چغندر
تاریخچه قند به هزاران سال قبل باز می‌گردد. گمان می‌رود که نیشکر، منبع اصلی قند در ابتدا، در گینه نو کشت می‌شده و به تدریج به سایر مناطق آسیا و هند گسترش یافته است. در هند باستان، روش‌های ابتدایی برای استخراج شکر از نیشکر توسعه یافت و قند به عنوان یک کالای لوکس و ارزشمند به اروپا معرفی شد.
در قرون وسطی، با گسترش تجارت ادویه و کالاهای شرقی، قند نیز به تدریج در اروپا محبوبیت پیدا کرد، اما همچنان کالایی گران‌قیمت و کمیاب بود. انقلاب واقعی در صنعت قند در قرن 18 میلادی رخ داد، زمانی که دانشمندان اروپایی کشف کردند که می‌توان قند را از چغندر قند نیز استخراج کرد. این کشف منجر به توسعه صنعت قند چغندر در اروپا شد و قند را به کالایی در دسترس‌تر و ارزان‌تر برای عموم مردم تبدیل کرد.
امروزه، قند از دو منبع اصلی نیشکر و چغندر قند تولید میشود و به یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی و صنعتی در جهان تبدیل شده است.
تولید قند: از مزرعه تا کارخانه
نحوه تولید قند چیست و چگونه و انجام میشود؟ تولید قند یک فرایند چند مرحله‌ای است که از کشت گیاهان قندی آغاز شده و در نهایت به تولید کریستال‌های قند در کارخانه‌ها ختم میشود.
کشت و برداشت
- نیشکر: نیشکر در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری کشت میشود. پس از رسیدن نیشکر، ساقه‌های آن برداشت شده و به کارخانه‌های قند منتقل می‌شوند.
- چغندر قند: چغندر قند در مناطق معتدل کشت میشود و برداشت آن معمولاً در فصل پاییز انجام می‌گیرد. چغندرها پس از برداشت، شسته و برای فراوری به کارخانه منتقل می‌شوند.
استخراج شربت قند
در کارخانه، ساقه‌های نیشکر خرد و له می‌شوند تا عصاره شیرین آن خارج شود. این عصاره سپس تصفیه و تغلیظ میشود تا شربت قند به دست آید.
یا چغندرها به صورت خلال‌های نازک برش داده شده و در آب گرم قرار می‌گیرند تا شکر موجود در آنها استخراج شود. محلول حاصل تصفیه و تغلیظ میشود تا شربت قند تولید گردد.
تصفیه و کریستالیزاسیون
شربت قند به دست آمده هنوز خالص نیست و حاوی ناخالصی‌هایی است. برای تصفیه، شربت از مراحل مختلفی عبور داده میشود که طی آن ناخالصی‌ها جدا شده و رنگ آن روشن‌تر میشود. در مرحله نهایی، شربت تغلیظ شده و در شرایط خاصی قرار می‌گیرد تا کریستال‌های قند تشکیل شوند. این کریستال‌ها سپس از مایع جدا شده، شسته و خشک می‌شوند.
بسته بندی و عرضه
قند تولید شده پس از خشک شدن، بر اساس نوع و اندازه کریستال‌ها دسته‌بندی و بسته‌بندی شده و برای مصرف به بازار عرضه میشود.
تجهیزات لازم برای تولید قند
خط تولید قند در مقیاس صنعتی نیازمند تجهیزات و ماشین‌آلات پیشرفته‌ای است. برخی از تجهیزات اصلی مورد استفاده در کارخانه‌های قند عبارت‌اند از:
| دستگاه‌های خرد و له کردن نیشکر/ خلال کردن چغندر | برای آماده‌سازی مواد اولیه و استخراج عصاره قند. |
| دستگاه‌های تصفیه شربت | شامل فیلترها، رسوب‌گیرها و دستگاه‌های کربن‌زنی برای حذف ناخالصی‌ها و رنگ‌بری. |
| مخازن تبخیر و تغلیظ | برای افزایش غلظت شربت قند. |
| دستگاه‌های کریستالیزاسیون | برای ایجاد شرایط مناسب جهت تشکیل کریستال‌های قند. |
| سانتریفیوژها | برای جداسازی کریستال‌های قند از مایع. |
| خشک‌کن‌ها | برای خشک کردن کریستال‌های قند. |
| دستگاه‌های بسته‌بندی | برای بسته‌بندی قند در اوزان مختلف. |
در رابطه با دستگاه بسته بندی خوب است، راهنمای خرید دستگاه بسته بندی با توجه به قیمت را بخوانید.
قند در زندگی امروز
جایگاه قند چیست و در زندگی ما چه نقشی دارد؟ آیا فقط در بخش خوراکی استفاده میشود؟ قند همچنان یکی از مهم‌ترین مواد غذایی در جهان است و در صنایع غذایی، نوشیدنی، دارویی و بسیاری صنایع دیگر کاربردهای گسترده‌ای دارد. با این حال، مصرف بیش از حد قند میتواند منجر به مشکلات سلامتی مانند چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی شود؛ بنابراین، توصیه میشود که مصرف قند را متعادل نگه داشته و از منابع طبیعی شیرینی مانند میوه‌ها و عسل نیز بهره ببریم.
سخن پایانی
قند، این ماده شیرین و پرکاربرد، تاریخچه‌ای طولانی و فرایند تولید پیچیده‌ای دارد. از مزارع نیشکر و چغندر قند تا کارخانه‌های مدرن، قند مراحل متعددی را طی می‌کند تا به شکل کریستال‌های سفید و دوست‌داشتنی به دست ما برسد. شناخت قند و تاریخچه آن به ما کمک می‌کند تا قدر این ماده ارزشمند را بیشتر بدانیم و مصرف آن را به درستی مدیریت کنیم.